Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK)

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) znane jest również jako choroba Bechterewa, choroba Mariea-Strumplla, jest to przewlekły, przeważnie postępujący proces zapalny, obejmujący stawy krzyżowo-biodrowe, drobne stawy kręgosłupa, pierścienie włókniste i więzadła kręgosłupa, prowadzący do ich stopniowego usztywnienia.

ZZSK występuje 3-4 razy częściej u mężczyzn niż u kobiet i rozpoczyna się zazwyczaj między 20 a 30 r.ż. Choruje na nie 0,5-1% osób rasy białej. Przyczyna choroby nie jest znana, bierze się pod uwagę możliwość udziału czynnika zakaźnego i dziedzicznego w jej powstawaniu. Za udziałem drobnoustrojów przemawia znaczna częstość zakażeń, obejmujących szczególnie drogi moczowe w okresie poprzedzającym objawy choroby.

ZZSK spotyka się 10-20 razy częściej u krewnych pierwszego stopnia osób cierpiących na tę chorobę niż w ogólnej populacji.

Patogeneza zmian zapalnych w przebiegu ZZSK nie została dotychczas wyjaśniona. Proces dotyczy początkowo głównie przyczepów ścięgnistych, gdzie powstaje ziarnina złożona z limfocytów i plazmocytów, podobna do ziarniny stwierdzanej w błonie maziowej u chorych na reumatoidalne zapalenie stawów (RZS). W miejscach zmienionych zapalnie szybko dochodzi do odkładania soli wapnia (sklerotyzacja) i do kostnienia.

Kostnienie pierścieni włóknistych, stawów międzykręgowych i więzadeł kręgosłupa prowadzi do jego stopniowego usztywnienia.

Mostki kostne łączące sąsiednie kręgi, noszące nazwę syndesmofitów, powstają początkowo w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, a następnie stopniowo obejmują odcinek piersiowy - kręgosłup przybiera wygląd kija bambusowego.

Proces zapalny obejmuje we wstępnym okresie zawsze stawy krzyżowo-biodrowe i postępując obejmuje stawy właściwe kręgosłupa, stawy żebrowo-kręgowe i żebrowo-poprzeczne. Mogą też zostać zajęte duże stawy kończyn dolnych skokowe i kolanowe, przy czym zmiany zapalne morfologiczne nie różnią się od stwierdzanych w RZS.

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa przebiega z długotrwałymi okresami zaostrzeń i remisji i ma tendencję do spowodowania usztywnienia całego kręgosłupa. W przypadkach zaawansowanych, nie leczonych dochodzi do powstania charakterystycznej sylwetki chorego, umożliwiającej tzw. rozpoznanie uliczne.

Sylwetka chorego na ZZSK cechuje się wyrównaniem lordozy lędźwiowej, zwiększeniem kifozy piersiowej, pochyleniem i wysunięciem głowy do przodu, co przypomina ustawienie głowy narciarza, oraz niekiedy przykurczami zgięciowymi w stawach biodrowych i wyrównawczo w stawach kolanowych.