Układ współczulny (sympatyczny) jest pobudzany w sytuacji stresowej. Przez to, że działa na cały organizm, doprowadza do jego pełnej mobilizacji. Jego ośrodki (ciała neuronów przedzwojowych) znajdują się w części piersiowo-lędźwiowej w jej rogach bocznych. Zwoje układu współczulnego znajdują się głównie wzdłuż kręgosłupa, po jego obu stronach (pień współczulny). Są to zwoje przedkręgowe, bardziej oddalone od kręgosłupa, do których dochodzą włókna przedzwojowe (te, które nie utworzyły synaps w pniu współczulnym) oraz zwoje śródścienne, znajdujące się na powierzchni narządów lub w ich ścianach. Włókna przedzwojowe są bardzo krótkie, białe, mielinowe i wydzielające acetylocholinę. Natomiast włókna zazwojowe są długie, szare i bezrdzenne i wydzielające adrenalinę. Mediatory wydzielane przez układ współczulny działają na receptory adrenergetyczne: alfa (zmniejszanie ilości cAMP w komórce - otwarcie kanałów wapniowych) oraz beta (wzrost stężenia cAMP w komórce). Dodatkowo ilość nerwów zazwojowych, z którymi poprzez synapsy łączy się nerw zwojowy jest bardzo duża.
Włókna współczulne przyspieszają akcję serca i wzmacniają zapotrzebowanie jego mięśnia na tlen. Dodatkowo rozszerzają naczynia wieńcowe, oskrzela oraz źrenicę. Z kolei zwężają naczynia krwionośne skóry, błon śluzowych i trzewi. Powodują skąpe wydzielanie gęstej śliny przez ślinianki oraz hamują motorykę i wydzielanie w żołądku. Stymulują rozpad glikogenu do glukozy w wątrobie oraz rozkurczają pęcherzyk żółciowy. Trzymają mocz w pęcherzu moczowym, powodują ejakulację - wytrysk nasienia, skurcz śledziony, wydzielanie adrenaliny i noradlenaliny przed nadnercza. Mają również wpływ na skórę. Powodują skurcz i jeżenie włosów dzięki mięśniom przywłosowym oraz regulują słabe pocenie. Dodatkowo aktywują lipazę - upłynniają tłuszcz w tkance tłuszczowej.
Monika K